Грамадзянка Еўдакіменка Т.А. звярнулася ў Канстытуцыйны Суд з канстытуцыйнай скаргай аб праверцы канстытуцыйнасці артыкула 91 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб мерах па прадухіленні легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам, фінансавання тэрарыстычнай дзейнасці і фінансавання распаўсюджвання зброі масавага паражэння» (далей – Закон № 165-З), прымененай судом пры разглядзе грамадзянскай справы з яе ўдзелам.
Артыкулам устанаўліваюцца абавязкі асоб, якія ажыццяўляюць фінансавыя аперацыі, па прымяненні мер, звязаных з замарожваннем сродкаў і (або) блакаваннем фінансавых аперацый асоб, якія маюць дачыненне да тэрарыстычнай дзейнасці.
З прадстаўленых матэрыялаў вынікае, што ў перыяд шлюбу муж заяўніцы заключыў дагавор фінансавай арэнды (лізінгу) грузавога аўтамабіля. Плацяжы па дагавору, у тым ліку выплата выкупнога кошту, ажыццяўляліся мужам і жонкай за кошт сумесных грашовых сродкаў.
Прыгаворам суда муж заяўніцы асуджаны і яму прызначана пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі, пасля чаго яго ўключылі ў пералік арганізацый і фізічных асоб, якія маюць дачыненне да тэрарыстычнай дзейнасці (далей – Пералік). На падставе гэтага лізінгадаўца, дзейнічаючы ў адпаведнасці з нормамі Закона № 165-3 аб замарожванні сродкаў, уласнікам або ўладальнікам якіх з’яўляецца фізічная асоба, у тым ліку індывідуальны прадпрымальнік, уключаная ў Пералік, наклаў забарону на карыстанне аўтамабілем, перададзеным мужу заяўніцы ў якасці прадмета лізінгу, і накіраваў у адрас лізінгаатрымальніка патрабаванне аб яго вяртанні лізінгадаўцу, якое пасля было выканана.
Т.А.Еўдакіменка лічыць, што артыкулам 91 Закона № 165-З без законных на тое падстаў парушана яе канстытуцыйнае права ўласнасці (артыкул 44 Канстытуцыі), паколькі ніякіх супрацьпраўных дзеянняў яна не здзяйсняла і ў пералік асоб, якія маюць дачыненне да тэрарыстычнай дзейнасці, не ўключана; аўтамабіль набыты мужам і жонкай не за кошт сродкаў, здабытых злачынным шляхам, і не звязаны з дасканалым злачынствам; акрамя таго, на думку заяўніцы, яе муж не з’яўляецца аднаасобным уласнікам замарожанай маёмасці.
Канстытуцыйны Суд у прынятым вызначэнні ўказаў, што Закон № 165-3 вызначае прававыя і арганізацыйныя асновы дзяржаўнай палітыкі ў сферы прадухілення легалізацыі даходаў, атрыманых злачынным шляхам, фінансавання тэрарыстычнай дзейнасці і фінансавання распаўсюджвання зброі масавага паражэння, гэта значыць накіраваны на абарону правоў і законных інтарэсаў грамадзян, грамадства і дзяржавы ад названых супрацьпраўных замахаў.
Замарожванне сродкаў, якое з’яўляецца забаронай на распараджэнне, карыстанне сродкамі (за выключэннем карыстання нерухомай маёмасцю для ўласных патрэб) асоб, уключаных у Пералік, абмяжоўвае канстытуцыйнае права ўласнасці, маёмасныя правы ўладальнікаў гэтай маёмасці, у тым ліку правы іншых удзельнікаў агульнай уласнасці, якія разам валодаюць і карыстаюцца агульнымі сродкамі.
Зыходзячы са зместу часткі першай артыкула 23 Канстытуцыі, якая дапускае абмежаванне правоў і свабод асобы, ва ўзаемасувязі з часткай шостай артыкула 44 Канстытуцыі, якая прадугледжвае, што ажыццяўленне права ўласнасці не павінна супярэчыць грамадскай карысці і бяспецы, уціскаць правы і абараняемыя законам інтарэсы іншых асоб, права ўласнасці можа быць абмежавана заканадаўцам у адпаведнасці з агульнаправавым прынцыпам прапарцыйнасці ў той меры, у якой гэта неабходна для дасягнення канстытуцыйна значных мэт.
Канстытуцыйны Суд адзначыў, што, бяручы пад увагу высокую ступень грамадскай небяспекі фінансавых аперацый, звязаных з легалізацыяй злачынных даходаў, фінансаваннем тэрарыстычнай дзейнасці і фінансаваннем распаўсюджвання зброі масавага паражэння, меры абмежавальнага характару, якія ўстанаўліваюцца законам, з’яўляюцца аб’ектыўна абумоўленымі, накіраванымі на забеспячэнне нацыянальнай бяспекі, грамадскага парадку, абарону здароўя насельніцтва, правоў і свабод іншых асоб, адказваюць прынцыпу прапарцыйнасці і адпавядаюць Канстытуцыі.
У якасці такой папераджальнай меры замарожванне сродкаў адпавядае патрабаванням суразмернасці і дапушчальнасці, не звязана з пазбаўленнем права ўласнасці і маёмасных правоў уладальнікаў на гэтыя сродкі і з’яўляецца толькі абмежаваннем магчымасці распараджэння і карыстання дадзенай маёмасцю па меркаванні яе ўласніка, уладальніка. Гэта абмежаванне носіць часовы характар, паколькі падставай для размарожвання сродкаў з’яўляецца выключэнне арганізацыі, фізічнай асобы, у тым ліку індывідуальнага прадпрымальніка, з Пераліку (частка восьмая артыкула 91 Закона № 165-З).
Улічваючы неабходнасць забеспячэння жыццядзейнасці уключанай ў Пералік фізічнай асобы, якая не мае іншых крыніц існавання, сродкі якой замарожаны, заканадаўца прадугледзеў права гэтай асобы накіраваць у орган фінансавага маніторынгу матываванае пісьмовае хадайніцтва аб ажыццяўленні фінансавых аперацый для забеспячэння сваёй жыццядзейнасці. Дадзены орган мае права дазволіць ажыццявіць фінансавыя аперацыі ў памеры устаноўленага дзяржавай бюджэту пражытачнага мінімуму ў сярэднім на душу насельніцтва ў месяц ці вынесці матываваную адмову (частка пятая артыкула 91 Закона № 165-З).
Такім чынам, абскарджваемыя палажэнні Закона № 165-З не могуць разглядацца як парушаючыя ў канкрэтнай справе канстытуцыйныя правы заяўніцы.
Абмеркаванне ж фактычных акалічнасцей канкрэтнай справы і ацэнка судовай пастановы па сутнасці справы пры праверцы закона, прымененага ў канкрэтнай справе, па канстытуцыйнай скарзе ў кампетэнцыю Канстытуцыйнага Суда не ўваходзяць (пункт 2 артыкула 161 Закона «Аб канстытуцыйным судаводстве»).
Канстытуцыйны Суд па выніках вывучэння прадстаўленых матэрыялаў адмовіў ва ўзбуджэнні вядзення па справе па канстытуцыйнай скарзе, паколькі прыкмет парушэння канстытуцыйных правоў заяўніцы няма, канстытуцыйная скарга не адпавядае ўмове дапушчальнасці, вызначанай падпунктам 1.1 пункта 1 артыкула 153 Закона Рэспублікі Беларусь «Аб канстытуцыйным судаводстве».